وسایل، مواد و رسانه های آموزشی
مقدمه
همانگونه که قبلاً نیز یادآوری شده است،تکنولوژی آموزشی مانند تکنولوژی در هر یک از شاخه های علمی دیگر،شامل دو جزء اصلی است:
1. جزء نرم افزاری(محتوایی)؛شامل روشها، دستورالعملها، الگوها، راهبردها، طبقه بندیها و ...
2. جزء سخت افزاری؛شامل ابزار، وسایل، دستگاهها و رسانه های آموزشی.
در فصل پیشین در مورد دیدگاه نرم افزاری بحث شده است در این فصل بخش سخت افزاری تکنولوژی آموزشی مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.
یادآوری این مطلب نیز لازم است که رسانه
های آموزشی به عوامل، وسایل یا ابزاری گفته می شود که کل محتوای آموزش را
به فراگیران منتقل می کند ولی وسایل کمک آموزشی شامل آن دسته از اشیاء
ابزار و وسایلی است که تنها در بخشی از آموزش از آنها استفاده می شود. و هر
چقدر کاربرد این وسایل غنی تر باشد، امر یاددهی - یادگیری با سهولت بیشتری
انجام می شود.
تحقیقات نشان می دهد که
رسانه ها به صرف رسانه بودن تفاوتی با هم ندارند و یادگیری بیشتر تحت
تأثیر موضوعی است که آموزش داده می شود نه وسیله. که از طریق آن آموزش
ارائه می گردد. همچنانکه پیشتر بدان اشاره شد اگرچه نتایج پژوهش ها در مورد
مقایسه رسانه ها حاکی از این است که تفاوت معنی دای بین آنها نیست، با این
وجود باید به این نکته توجه داشت که هر موضوعی قابل ارائه با هر رسانه ای
نیست. بدین معنی که در مواردی، نوع آموزش (موضوع) و یا ویژگیهای فراگیران،
انتخاب نوع خاصی از رسانه را ایجاد می کند.
رسانه های جدید، در صورتی که
برای اولین بار به فراگیران ارائه شود، تنها به علت بدیع، نو و ناآشنا
بودن شاگرد با آن، علاقه او را جذب می کند، ولی این برانگیختگی در صورت
عادت به یک رسانه شش تا هشت هفته است و بعد از این مدت، فراگیر نسبت به
رسانۀ جدید رفتار خاصی از خود بروز نمی دهد (فردانش،1372).
تقسیم بندی مواد و وسایل آموزشی
مواد و وسایل آموزشی را با توجه به معیارهای خاص به طبقه های مختلف تقسیم بندی نموده اند که عبارتند از:
الف) نرم افزار و سخت افزار
ب) چاپی و غیر چاپی
ج) برقی و غیر برقی
د) نورتاب و غیر نورتاب
قرار
دادن مواد و وسایل آموزشی در دو دستۀ نورتاب و غیر نورتاب یکی از بهترین و
کاملترین تقسیم بندی هایی است که تا کنون به عمل آمده است.
در این
تقسیم بندی مواد و وسایلی نظیر فیلم متحرک، اسلاید، فیلم استریپ، اورهد،
طلق شفاف و پروژکتورهای مربوط به آنها در دسته نورتاب و رسانه هایی مانند
تابلوهای آموزشی، اشیاء سه بعدی، چارت، پوستر، تصاویر و نمودار در دسته غیر
نورتاب قرار می گیرند.