مقدمه

طراحي آموزشي، پيش بيني و تنظيم رويدادهاي آموزشي بر اساس اهداف، محتوا و امکانات موجود با توجه به ويژگيها و ساخت شناختي فراگیران است. طراحي آموزشي، خواه مربوط به يک دروه کامل يا به يک جلسه ي آموزشي باشد، از اهميت خاصي برخوردار است. تاکنون الگوهای متفاوت طراحی آموزشی توسط متخصصان تعلیم و تربیت تدوین و در اختیار دست اندر کاران آموزش قرار گرفته است. « الگوی عمومی طراحی آموزشی ADDIE» چندين دهه براي طراحي سيستمهاي كارآموزي و تربيت كاركنان مورد استفاده قرارگرفته است. تقریباً همه ي الگوهاي نظام مند طراحي آموزشي كه در حال حاضر مورد استفاده قرار مي گيرند، بر الگوي عمومي طراحي آموزشي مبتني هستند. ( كيد و سانگ،2008)

با اين حال، امروزه الگوي عمومي طراحي آموزشي، به عنوان الگويي نظام مند شناخته مي شود. اين الگو به معلمان و طراحان آموزشي اطمينان ميبخشد كه آموزش و يا فراورد ههاي آموزشي آنان، اثربخش است. متخصصان طراحي آموزشي، اين الگو را نوعي الگوي عمومي يا عام مي دانند؛ شايد به اين دليل كه:

1)  ساده است و تقريباً همه ي مؤلف ههايي كه در ساير الگوهاي طراحي آموزشي وجود دارد، درآن   يافت مي شوند.

2) در تمامي رويكردهاي يادگيري قابل استفاده است. به عبارت ديگر، اين الگو را مي توان براساس مفروضه هاي رويكردهاي متفاوتي چون رفتارگرايي، شناخت گرايي و ساختن گرايي به كار گرفت.

3) براي هر نوع آموزش اعم از عمومي، تخصصي، فني و نيروي انساني قابليت كاربرد دارد.

4) تمام حيطه هاي يادگيري اعم از شناختي، رواني- حركتي و عاطفي، و انواع بازد ههاي يادگيري را زير پوشش قرار می دهد.

5) برای هر نوع يادگيري اعم از سنتي و الكترونيكي، قابل استفاده است.

عناصر و مؤلفه هاي الگو:

بسياري از الگوهاي طراحي آموزشي بر پايه ي الگوي عمومي طراحي آموزشي بنا شده اند. اين الگو از عناصر زير تشكيل شده است.  

  1- تحليل                  2. طراحي                   3. تهيه                4. اجرا                5. ارزشيابي

بر اين اساس، براي طراحي آموزشي بايد پنج مرحله يا گام راطي كرد كه هر گام، براي گام بعدي خود به منزله ي نوعي درونداد تلقي می شود. در صورتي كه هد فها تحقق نيابد، نظام بايد اصلاح الگوي شود.

مرحله اول: تحلیل

در این مرحله ، اطلاعاتی در باره مخاطبیان ، نیازهای یادگیریريا، بودجه، محدودیت های موجود و ..... جمع آوری می شود.به طور خلاصه طراح آموزشی در مرحله تحلیل با سوالات زیر مواجه می باشد.

مخاطبان چه كساني هستند؟

نياز يادگيري آ نها چيست؟   

تا چه اندازه بودجه در اختيار ما قرار دارد؟

به چه رو شهايي مي توان آموزش را ارائه كرد؟

محدوديتهاي موجود كدام اند؟ 

چه موقع پروژه باید پایان پذيرد؟

شاگردان باید چه کاری انجام دهند تا مشخص شود که به شایستگی های مورد نظز دست یافته اند؟

مرحله دوم: بیان طراحی

عمد ه ترين فعالیتی که در این مرحله انجام می شود،  انتخاب مناسب ترین محیط آموزشی متناسب با هدف هاست.

در این مرحله طراح آموزش طرح مبسوطي از آموزش را تدارك ميبيند كه شامل انتخاب روشها و رسانه هاي آموزشي، و تصميم گيري درباره ي راهبردهاي آموزشي است. همچنین هدف های عینی، آزمون و طرح آموزش نیز در این مرحله صورت می گیرد.

مرحله سوم: تهیه

انتخاب يا تدارك رسانه ها و مواد آموزشي مورد نياز، و تصميم گيري درباره ی فعالیتهای گروهی یا انفرادی، ازجمله فعالیتهای این مرحله به شمار می رود.

یکی از کارهای مهمی که در این مرحله باید صورت بگیرد تهیه کتابچه ، بروشور، راهنما یا سی دی های کمک آموزشی است که در هنگام اجرای برنامه  باید در اختیار فراگیران قرار بگیرد.                                                                                                                                          

مرحله چهارم: اجرا

اجرای آموزش و پشتیبانی از برنامه آموزشی و همچنین رفع مشکلات فنی از عمده ترین فعالیتهای این مرحله به شمار می رود.

در هنگام اجرای برنامه ممکن است مشکلاتی به وجو د آید مثلا رسانه های آموزشی مورد نظر به خوبی مورد استفاده قرار نگیرند.یا فعالیتهای گروهی به خوبی صورت نپذیرد. در این گونه مواقع معلم باید با حفظ خونسردی در صدد رفع مشکلات برآید و همواره مواد و روش های جایگزین را در نظر داشته باشد.

مرحله پنجم:ارزشیابی

ارزشيابي فرايندي مستمر است كه از مرحله ي تحليل آغاز مي شود و در سرتاسر فرايند طراحي آموزشي ادامه دارد، در مرحله ارزشیابی طرح آموزشی از همه ابعاد بررسی می شود. (ارزشیابی از عملکرد فراگیران، رسانه ها و روش ها ، فرآیند آموزشی، باز بینی و اصلاح))

همچنین اجرای آزمون های لازم برای اطمینان از کسب معیرهای آموزشی و ارزشیابی پایانی برای سنجش برون داد دوره ی آموزشی و بررسی اعتبار برنامه از فعالیتهای این مرحله می باشد.

برگرفته شده از مقاله سید عباس رضوی (عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز)